Tín dụng margin vượt 303.000 tỷ đồng: thời cơ và hiểm họa cho nhà đầu tư trẻ năm 2025

Ngành chứng khoán Việt Nam vừa ghi nhận tín dụng kỷ lục 303.000 tỷ đồng – mức chưa từng có trong lịch sử. Nhưng điều này có thực sự là cơ hội vàng cho nhà đầu tư trẻ, hay là dấu hiệu cảnh báo của rủi ro tiềm ẩn? Và tại sao vụ việc bảo hiểm bồi thường 14 tỷ đồng cho sự cố lật tàu Vịnh Xanh lại có thể là bài học quản lý rủi ro quan trọng cho chính bạn? Hai câu chuyện tài chính này, tuy khác nhau về quy mô, nhưng cùng chỉ ra một điều: thời đại đầu tư bằng cảm tính đã qua, giờ là lúc cần chiến lược thông minh.

303.000 tỷ đồng nghĩa là gì? Đòn bẩy tài chính đang "thống trị" thị trường

Hãy tưởng tượng: 303.000 tỷ đồng là số tiền mà tất cả người dân Hà Nội cần làm việc liên tục 15 năm mới kiếm được. Số tiền này, tương đương 12,5 tỷ USD, đang lưu thông trong hệ thống tín dụng margin của các công ty chứng khoán - điều chưa từng có trong lịch sử thị trường Việt Nam.

Nhưng con số ấn tượng này thực sự có nghĩa gì? Đơn giản là càng ngày càng nhiều người Việt, đặc biệt là thế hệ 8X-9X, quyết định "mượn tiền để đầu tư". Họ không chỉ dùng tiền túi mà còn sử dụng "đòn bẩy" - tức vay thêm từ công ty chứng khoán để mua nhiều cổ phiếu hơn.

Theo số liệu từ Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam, số tài khoản nhà đầu tư cá nhân tăng 28% trong năm 2024, với nhóm 25-35 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất. Điều đáng nói là trong số này, có đến 67% đã từng hoặc đang sử dụng dịch vụ margin ít nhất một lần.

Vậy đây là tin tốt hay xấu? Câu trả lời không đơn giản. Một mặt, nó cho thấy niềm tin mạnh mẽ của thế hệ trẻ vào thị trường chứng khoán trong nước. Mặt khác, theo khảo sát nội bộ từ Hiệp hội Các công ty Chứng khoán Việt Nam, chỉ 34% nhà đầu tư dưới 30 tuổi hiểu đầy đủ về "margin call" - tức tình huống công ty chứng khoán yêu cầu bạn nộp thêm tiền hoặc bán cổ phiếu khi tài khoản lỗ quá nhiều.

Bài học từ vụ lật tàu Vịnh Xanh: "bảo hiểm" cho danh mục đầu tư

Giữa lúc mọi người đang hưng phấn với con số tín dụng kỷ lục, vụ lật tàu Vịnh Xanh với mức bồi thường 14 tỷ đồng lại mang đến một góc nhìn hoàn toàn khác về quản lý rủi ro.

14 tỷ đồng có vẻ không lớn so với 303.000 tỷ, nhưng đối với doanh nghiệp vận tải đó, con số này có thể quyết định sự sống còn. May mắn thay, họ đã mua bảo hiểm. Vậy còn bạn? Danh mục đầu tư của bạn có được "bảo hiểm" không?

Không, tôi không nói về việc mua bảo hiểm cho cổ phiếu (vì không có sản phẩm này). Mà là về việc áp dụng tư duy "bảo hiểm" vào đầu tư: luôn chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất.

Theo Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, thị trường bảo hiểm phi nhân thọ tăng trưởng 15,2% trong năm 2024 - cho thấy ý thức bảo vệ tài sản đang cải thiện. Nhưng thú vị là trong khi doanh nghiệp ngày càng chú trọng bảo hiểm, thì chỉ 23% người trẻ từ 22-30 tuổi có ít nhất một sản phẩm bảo hiểm cá nhân.

Còn nghịch lý hơn nữa: cùng nhóm tuổi này lại sẵn sàng "all-in" vào margin trading mà không có bất kỳ biện pháp "bảo hiểm" nào cho danh mục đầu tư.

Vậy làm thế nào để "bảo hiểm" cho đầu tư? Đơn giản hơn bạn nghĩ:

• Đa dạng hóa: Đừng bao giờ đặt tất cả trứng vào một giỏ
• Stop-loss tự động: Thiết lập mức cắt lỗ từ trước, không để cảm xúc quyết định
• Quỹ dự phòng: Luôn có ít nhất 6 tháng chi tiêu trong tài khoản tiết kiệm
• Tỷ lệ margin hợp lý: Không bao giờ vượt quá khả năng tài chính

Câu chuyện có thật: khi margin call "gõ cửa" nhà bạn

Chị Lan Anh, 29 tuổi, nhân viên marketing tại TP.HCM, vẫn nhớ như in ngày nhận cuộc gọi từ công ty chứng khoán: "Em ơi, tài khoản em đang âm 45 triệu, cần nộp thêm tiền hoặc cắt lỗ trước 2 giờ chiều."

"Hôm đó mình đang họp với khách hàng, nghe xong chỉ muốn khóc. Mình bắt đầu dùng margin từ năm ngoái với tỷ lệ 1:1, nghĩa là có 100 triệu thì vay thêm 100 triệu để mua 200 triệu cổ phiếu. Ban đầu lãi khá tốt, thấy dễ quá nên tăng tỷ lệ lên. Đến khi thị trường điều chỉnh mạnh tháng 3 vừa qua, mình mới thực sự hiểu margin call là gì", Lan Anh chia sẻ.

Câu chuyện của Lan Anh không phải là ngoại lệ. Theo thống kê từ Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM, có tới 18% giao dịch margin trong quý II/2025 kết thúc với việc margin call, chủ yếu từ nhóm nhà đầu tư có kinh nghiệm dưới 2 năm. Con số này cao gấp 3 lần so với cùng kỳ năm trước.

"May mắn mình còn kịp vay ngân hàng để 'cứu' tài khoản, nhưng bài học là phải có kế hoạch quản lý rủi ro ngay từ đầu. Giờ mình chỉ dùng margin với tỷ lệ tối đa 30% và luôn để dành một khoản tiền mặt dự phòng", cô bổ sung.

Nhưng tại sao lại có quá nhiều nhà đầu tư trẻ "sa bẫy" margin call? Câu trả lời nằm ở tâm lý: khi thấy lãi, ai cũng muốn "thêm lửa". Khi thấy lỗ, lại nghĩ sẽ "gỡ được". Điều nguy hiểm ở margin là nó khuyếch đại cả lãi lẫn lỗ - và thường thì lỗ đến nhanh hơn bạn tưởng.