Cược 1,2 Tỷ USD Của Amazon Vào Zoox: Khi Gã Khổng Lồ Logistics Hóa Thân Thành Nhà Đầu Tư Mạo Hiểm

Tác giả: Robin Wong – Cựu trader gốc Việt, nhà báo kinh tế đời sống tại San Francisco Marina District

Tô Phở 22 Đô và Sự Thất Bại Của Quy Hoạch Đô Thị

Tô phở 22 đô tôi vừa ăn ở Marina District – nơi tôi sống – sẽ chỉ tốn khoảng 50.000 đồng Việt Nam nếu bạn ngồi ở Quận 1, Sài Gòn. Một sự chênh lệch gấp 11 lần, không chỉ bởi giá thuê đất trời ở San Francisco, mà là chi phí vô hình của một hệ thống đô thị kém hiệu quả. Và đó chính là lý do Amazon chi 1,2 tỷ USD để mua lại Zoox – không hẳn vì đam mê xe tự hành, mà vì muốn xử lý sự “tắc nghẽn kinh tế” trong lòng các thành phố Mỹ.

Amazon Không Cần Cạnh Tranh Với Uber

Truyền thông công nghệ thì hào hứng với robotaxi hai chiều của Zoox, so sánh với Waymo hay Tesla. Nhưng với tôi – một người từng giao dịch quyền chọn phái sinh ở Hồng Kông – đây là một chiến lược phòng thủ tài chính cổ điển: giải bài toán giao hàng chặng cuối (last-mile delivery), thứ đã khiến thương mại điện tử mất máu từ ngày đầu.

Giao hàng chặng cuối chiếm hơn 50% chi phí vận chuyển tổng, và chi phí này đang tăng nhanh hơn cả giá nhà ở San Francisco. Amazon hiểu điều đó, và họ đặt cược rằng rồi đây, chi phí thuê tài xế con người sẽ không còn khả thi tại các đô thị lớn. Khi không gian trở nên đắt đỏ, mỗi phút và mỗi mét vuông đều phải sinh lời – và robot không đòi tăng ca, không tắc đường vì cảm xúc.

Có tiền mua tiên cũng được, bà ngoại tôi ở Sóc Trăng vẫn hay nói vậy. Và Amazon thì đang dùng tiền để mua một giấc mơ: rằng robot có thể khắc phục những thất bại của quy hoạch đô thị Hoa Kỳ.

Kinh Tế Văn Hóa Trong Giao Nhận Tự Hành

Tôi đi bộ từ Chestnut Street ra Union Square mất 3,5 đô la tiền vé Muni, nhưng khoảng cách thực sự không phải địa lý – mà là kinh tế và văn hóa. Ở San Francisco, bạn dễ dàng tìm được món nước xương bò 18 đô ở một khu phố, nhưng cách đó vài dãy nhà, cháo thịt bằm 3 đô lại trở thành món đặc sản. Đó là sự phân mảnh mà Amazon muốn vượt qua bằng đội quân Zoox.

Xe tự hành của Zoox không chỉ mang tính công nghệ – mà còn là giải pháp vượt rào cản tâm lý và định kiến địa phương. Một tài xế có thể tránh những khu vực nhất định, đòi phí surge vào giờ cao điểm, nhưng robot thì không – và đó là lợi thế trong một thành phố bị chia cắt kinh tế rõ rệt.